«Ατμοσφαιρική ρύπανση και συνέπειες της – αναβάθμιση επιπέδων ποιότητας ζωής»

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ ΧΑΡΑΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗ

«Ατμοσφαιρική ρύπανση και συνέπειες της – αναβάθμιση επιπέδων ποιότητας ζωής»

ΧΑΡΟΥΛΑ (ΧΑΡΑ) ΚΑΦΑΝΤΑΡΗ:

Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.

Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να απευθυνθώ στον κύριο Υπουργό και να πω ότι μια σειρά ερωτήσεις οι οποίες κατατίθενται, όπως η συγκεκριμένη, απλή ερώτηση, από πάνω από τριάντα Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις συνέπειές της, δεν απαντώνται, οπότε αναγκαστικά γίνονται επίκαιρες και έρχεται ο αρμόδιος Υπουργός -δεν ξέρω αν έχετε αυτήν την αρμοδιότητα- να απαντήσει στα συγκεκριμένα θέματα σε επίκαιρη ερώτηση.

Εμείς θέλουμε να βοηθήσουμε και με τις απαντήσεις τις συγκεκριμένες του Υπουργείου να χαραχτεί μια τέτοια περιβαλλοντική πολιτική που θα είναι σε όφελος της ποιότητας ζωής του κόσμου.

Τώρα έρχομαι στο συγκεκριμένο θέμα που είναι συνέχεια του προηγούμενου από ό,τι κατάλαβα και αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση. Είναι γεγονός ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τις μεγαλουπόλεις σε πανευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο ίσως επίπεδο. Από εκεί και πέρα όμως, έχει έρθει στη Βουλή, στην Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος, η έκθεση με τίτλο «Επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2019. Έκθεση χώρας Ελλάδα».

Στην έκθεση αυτή, που αφορά την κατάσταση της Ελλάδας για το 2018 και εκδόθηκε 31-7-2019, αναφέρονται: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκπονήσει ολοκληρωμένη δέσμη νομοθετημάτων για την ποιότητα του αέρα, η οποία καθιερώνει πρότυπα και στόχους με γνώμονες την υγεία για μια σειρά αερίων ρύπων.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας -όπως καταλαβαίνουμε και νομίζω συμφωνούμε όλοι- αναφέρει στις εκθέσεις του το μεγάλο, σοβαρό θέμα επιπτώσεων στη δημόσια υγεία από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Σε παγκόσμιο επίπεδο 3,7 εκατομμύρια θάνατοι αποδίδονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση».

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος λέει για τον ευρωπαϊκό χώρο ότι υπολογίζονται 422.000 πρόωροι θάνατοι λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης, από τους οποίους 391.000 στην Ευρώπη των «28». Έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία -όλοι συμφωνούμε- αλλά και στην οικονομία, γιατί πραγματικά η οικονομία επιβαρύνεται με απώλειες εργατοωρών.

Το 2005 ο ΟΟΣΑ υπολόγισε ότι το 2060 τα κόστη θα αυξηθούν γύρω στο 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, το οποίο έχει να κάνει με τις συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Θα πω παραδείγματος χάριν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ουσιαστικά συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Αυτήν τη στιγμή γίνεται διάσκεψη στη Μαδρίτη, στην οποία συμμετείχαμε και εμείς μέχρι χθες, από το ελληνικό Κοινοβούλιο. Τα θέματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είχαν σημαντική θέση, διότι επηρεάζουν και το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Το τροποσφαιρικό όζον και η αιθάλη συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, ενισχύοντας την υπερθέρμανση. Επίσης, κλιματικοί και μετεωρολογικοί παράγοντες δρουν με αλληλένδετο τρόπο προκαλώντας αλλαγές σε φαινόμενα και μεγεθύνουν τις αρνητικές συνέπειες των ρύπων, μετάλλων κ.λπ. Οι αέριοι ρύποι επιβαρύνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Οι τομείς που ευθύνονται είναι οι μεταφορές -χερσαίες, θαλάσσιες, αεροπορικές-, η παραγωγή ενέργειας, οι βιομηχανικές δραστηριότητες, η κατανάλωση ενεργειακών πόρων, οι γεωργικές δραστηριότητες και πρακτικές στη διαχείριση απορριμμάτων κ.λπ.

Επειδή σας άκουσα πριν, κύριε Υπουργέ, η καύση δεν είναι η βέλτιστη πρακτική που ακολουθείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Κάποια άλλη στιγμή ίσως το συζητήσουμε πιο συγκεκριμένα.

Θα έρθω τώρα να πω ότι παρά τα μέτρα που έχουν παρθεί κατά καιρούς, όπως προκύπτει από την Έκθεση Περιβάλλοντος του 2018 από το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης με έτος βάσης το 2016, αλλά και τα ετήσια στοιχεία που δημοσιεύει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, υπάρχουν ρύποι για τους οποίους εξακολουθούν να υπάρχουν υπερβάσεις των ορίων που θέτει η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία, ειδικά σε σχέση με το διοξείδιο του αζώτου και το όζον στην Αθήνα.

Επιπλέον και σε σχέση με τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια, τα PM2,5, αν και δεν έχει καταγραφεί υπέρβαση ετήσιας οριακής τιμής από το 2010 όλες οι καταγραφόμενες ετήσιες τιμές υπερβαίνουν τα 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, που αντιστοιχούν στη σχετικά αυστηρότερη τιμή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Όπως καταλαβαίνουμε λύσεις υπάρχουν, θα τα πω στη δευτερολογία μου. Απλά εκφράζουμε εδώ την ανησυχία μας για τις συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη δημόσια υγεία και βέβαια, ζητάμε να μάθουμε και ρωτάμε πότε αναμένεται να εκπονηθεί ένα βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχέδιο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την προστασία της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα.

Ευχαριστώ για την ανοχή σας, κύριε Πρόεδρε.

 

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ (Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας): Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.

Ευχαριστώ και την κυρία Καφαντάρη και τους άλλους Βουλευτές για την ερώτηση. Το ενδιαφέρον της κ. Καφαντάρη γι’ αυτά τα θέματα το γνωρίζω προσωπικά από άλλη ιδιότητα στην προηγούμενη Βουλή, όταν ήταν Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, αλλά και των άλλων Βουλευτών φυσικά. Όντως, το γεγονός ότι έρχεται τόσο γρήγορα μετά τις πρόσφατες εκλογές –προφανώς, η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν δημιουργήθηκε κατά τους τελευταίους πέντε μήνες- δείχνει ότι είναι ένα θέμα για το οποίο υπάρχει διακομματικό ενδιαφέρον, αναγνώριση εκ των πραγμάτων των ευθυνών, που είναι διαχρονικές, και της σημασίας του προβλήματος και της ανάγκης να υπάρχουν λύσεις.

Προφανώς το θέμα, όπως ανέφερα και στην προηγούμενη απάντηση, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει λάβει και στο παρελθόν, αλλά και πολύ πρόσφατα μια σειρά από μέτρα για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μέσα στα παλαιότερα συμπεριλαμβάνεται η εφαρμογή βέλτιστων τεχνολογιών στη βιομηχανία, η λειτουργία της Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και άλλα.

Μέσα στους τελευταίους πέντε μήνες, όμως, έχουν ληφθεί και συγκεκριμένα μέτρα, θα έλεγα αρκετά για το δεδομένο χρονικό διάστημα. Το πρώτο είναι η προώθηση της απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου, η οποία θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη διείσδυση του φυσικού αερίου μέσα στο ενεργειακό μείγμα. Είναι σε εξέλιξη αυτήν τη στιγμή. Το δεύτερο είναι η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και της χρήσης οχημάτων νέων τεχνολογιών τόσο για τα ιδιωτικά αυτοκίνητα όσο και για τα δημόσια μέσα μεταφοράς. Υπενθυμίζω ότι η αρμόδια διυπουργική επιτροπή ήδη καταρτίζει ένα εθνικό σχέδιο για την ηλεκτροκίνηση, που εκτιμούμε ότι θα έχει ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2020. Η απόσυρση οχημάτων παλιάς τεχνολογίας και ρυπογόνων και η παροχή κατάλληλων κινήτρων επίσης εξετάζεται και υπενθυμίζω ότι σχετικές ρυθμίσεις εντάχθηκαν στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή.

Μέτρα για τον σταδιακό περιορισμό της χρήσης των ΙΧ και τη στροφή προς τα μαζικά μέσα μεταφοράς, αλλά και σε ήπια μέσα, όπως το ποδήλατο, προωθούνται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος τα τελευταία χρόνια και σήμερα. Αναφέρομαι και σε δημιουργία νέων ποδηλατοδρόμων, στην υποστήριξη της εκπόνησης Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας που συνεχίζεται. Πρόσφατα και το Υπουργείο Υποδομών ανέλαβε πρωτοβουλία προς αυτήν την κατεύθυνση.

Τέλος, προς την ίδια κατεύθυνση, στη μείωση των εκπομπών, συμβάλλουν και τα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτηρίων. Υπάρχουν εξειδικευμένα προγράμματα, όπως το «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον», πριν και μετά τις εκλογές και τώρα υπήρξε καινούργιο, αλλά θα συνεχιστεί και το «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον» και στην επόμενη φάση, αλλά και το πρόγραμμα «Ηλέκτρα», το οποίο αφορά τα δημόσια κτήρια.

Στη δευτερολογία θα αναφέρω και κάποια άλλα θέματα.

Ευχαριστώ.

 

ΧΑΡΟΥΛΑ (ΧΑΡΑ) ΚΑΦΑΝΤΑΡΗ: Σαφώς, κύριε Υπουργέ, στο νέο ΕΣΕΚ το οποίο συζητείται αυτήν τη στιγμή στην Επιτροπή Παραγωγής, Εμπορίου και Περιβάλλοντος, παρουσιάζονται κάποια μέτρα που προτίθεται να εφαρμόσει η Ελλάδα. Ενσωματώνονται σε αυτό το εθνικό σχέδιο, όπως είπατε, η ηλεκτροκίνηση, σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας, αντλίες θερμότητας, προώθηση φυσικού αερίου για θέρμανση.

Εδώ όμως, θα ήθελα να κάνω μια παρατήρηση. Όταν μιλάμε για το 2050 για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη ή για απανθρακοποίηση της οικονομίας και στην Ελλάδα, το φυσικό αέριο δεν είναι ανώδυνο. Το φυσικό αέριο μπορεί να είναι ένα καύσιμο μεταβατικό, σε συγκεκριμένο ποσοστό όμως, διότι και το φυσικό αέριο έχει αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ειδικά με την έκλυση του μεθανίου. Αυτό να μην το ξεχνάμε. Θα τα πούμε βέβαια στη διαβούλευση για το νέο ΕΣΕΚ.

Θα πω όμως εδώ ότι τα μέτρα τα οποία αναφέρονται για την ατμοσφαιρική ρύπανση και την αντιμετώπισή της είναι πολλά. Εγώ θα αναφερθώ και στην αναθεώρηση του καθεστώτος του πράσινου δακτυλίου και την απαγόρευση της ελεύθερης πετρελαιοκίνησης στα μεγάλα αστικά κέντρα, την ανεξέλεγκτη χρήση της βιομάζας σαν οικιακό καύσιμο -βάζω ένα ερωτηματικό για να μη βρεθούμε σε συνθήκες 2012-2015 που τα νοικοκυριά με τις υπερβολικά αυξημένες τιμές του ηλεκτρικού αναγκάζονταν να καίνε ό,τι ήθελαν και φοβάμαι για το τι αποτελέσματα θα έχει στην ενεργειακή φτώχεια η αύξηση της τιμής στη ΔΕΗ και στο ηλεκτρικό-, την ανάπτυξη δικτύων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, ειδικά σταθερής τροχιάς, ανάπτυξη, την προστασία περιαστικών αλσών, πρασίνου, την αποτροπή λαθροϋλοτόμησης και βέβαια την ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη του δικτύου ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Όντως, η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν έγινε τους τέσσερις, πέντε τελευταίους μήνες. Σαφώς και κανείς δεν μπορεί να το πει αυτό. Η Οδηγία 50 του 2008, όμως, προβλέπει την κατάρτιση επιχειρησιακού σχεδίου. Τον Ιούλιο του 2019 το αντίστοιχο σχέδιο για τη Θεσσαλονίκη -το εκπονεί η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας- ήταν σε φάση ολοκλήρωσης, ενώ είχε προκηρυχθεί κι ο διαγωνισμός για το αντίστοιχο σχέδιο για την Αθήνα με χρηματοδότηση από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ.                          (LS)

Σε τι φάση υλοποίησης-εκπόνησης βρίσκονται αυτά; Πώς πρόκειται τα αποτελέσματά τους να ενσωματωθούν στην πολιτική του Υπουργείου; Πώς πρόκειται να οργανωθεί διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και το κοινό καθώς ενδέχεται να απαιτηθούν μέτρα τα οποία θα έχουν άμεση επίδραση στην καθημερινότητα του πολίτη;

Αυτά ήθελα να σας ρωτήσω, κύριε Υπουργέ και να πω ότι το δίκτυο σταθμών μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχει είκοσι σταθμούς αρμοδιότητας του Υπουργείου και άλλους δέκα εννέα σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, που την ευθύνη έχουν οι αντίστοιχες περιφέρειες.

Πολύ πρόσφατα έχουν εγκατασταθεί ή επίκειται η εγκατάσταση σταθμών μέτρησης δύσοσμων ρύπων, όμως η πυκνότητα του δικτύου η οποία πρέπει να αυξηθεί ακόμα περισσότερο, έντεκα με δώδεκα πόλεις στην Ελλάδα καλύπτονται από έναν μόνο σταθμό, με αποτέλεσμα οι ενδείξεις να είναι σημειακές.

Επίσης, υπάρχουν και καινούργιες δραστηριότητες, κύριε Υπουργέ, παραδείγματος χάριν, η κρουαζιέρα η οποία επιβαρύνει σημαντικά την ατμοσφαιρική ρύπανση. Άρα, μήπως πρέπει και σε λιμένες κρουαζιέρας να υπάρχουν σταθμοί μέτρησης για να παρακολουθούν και τη ρύπανση αυτή; Αυτό είναι ένα θέμα που έχει παρουσιαστεί τον τελευταίο καιρό και δεν είναι μόνο στην Ελλάδα. Λέω, όμως, να δούμε σταθμούς μέτρησης και στην Ελλάδα και σε τέτοια σημεία.

Ευχαριστώ.

 

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ (Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας): Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.

Ευχαριστώ και πάλι την κ. Καφαντάρη γιατί κινείται σε ένα μήκος κύματος λογικής και συνεννόησης για ένα σοβαρό θέμα το οποίο μας ενδιαφέρει όντως. Έκανε και συγκεκριμένες προτάσεις, τις οποίες πραγματικά θα δούμε. Εμένα μου φαίνονται εύλογες. Δεσμεύομαι να τις αξιολογήσουμε στο Υπουργείο.

Αναφέρθηκε η κ. Καφαντάρη στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης. Υπάρχει ήδη όντως από παλιά. Θα προσθέσω ότι λειτουργεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για την Ποιότητα της Ατμόσφαιρας που έχει, επίσης, σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ρύπανσης.

Είναι γνωστό ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρακολουθεί σε εικοσιτετράωρη βάση τους ρύπους και εκδίδει σχετικές ανακοινώσεις όταν υπάρχει πρόβλημα υπέρβασης. Ευτυχώς, δεν είναι τόσο συχνό όσο παλιότερα το φαινόμενο, αλλά τέτοια πράγματα συμβαίνουν και μπορεί να συμβαίνουν και στο μέλλον.

Σχετικά με αυτό το οποίο ανέφερε η κ. Καφαντάρη, το σχέδιο για την ποιότητα του αέρα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, θα ήθελα να πω ότι βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη φάση διενέργειας ανοιχτού διαγωνισμού. Αντικείμενο της σχετικής σύμβασης είναι η εκπόνηση σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της ρύπανσης στην Αθήνα. Το σχέδιο αφορά ατμοσφαιρικούς ρύπους για τους οποίους έχουν καταγραφεί, κατά τα τρία τελευταία χρόνια, υπερβάσεις, αλλά και ρύπους για τους οποίους δεν έχουν καταγραφεί υπερβάσεις κατά τα τελευταία τρία χρόνια, ώστε να διατηρηθεί ως προς αυτούς το αποδεκτό επίπεδο της κατάστασης σήμερα.

Όπως ανέφερα, αυτά είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία της πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Να αναφερθώ στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα που παρουσιάστηκε πρόσφατα. Αυτό αφορά βέβαια την παγκόσμια ρύπανση, αλλά η παγκόσμια ρύπανση προέρχεται και από αέρια τα οποία συμβάλλουν και στην τοπική ρύπανση και άρα υπάρχει αλληλεπίδραση. Είναι σε εξέλιξη η διαδικασία διαβούλευσης και ασφαλώς θα συζητήσουμε όλα αυτά τα θέματα στη διαβούλευση του ΕΣΕΚ.

Μόνο δύο σημεία θα ήθελα να πω επιπλέον. Το ένα είναι ότι το φυσικό αέριο όντως είναι μεταβατικό. Δεν είναι το καλύτερο δυνατό καύσιμο. Είναι πολύ καλύτερο από τα σημερινά. Η Κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει την πλήρη απολιγνιτοποίηση το 2018. Αυτό είναι διεθνώς πολύ υψηλός στόχος και δείχνει ότι πραγματικά εννοούμε ότι θέλουμε να μειώσουμε τους ρύπους και σε τοπικό επίπεδο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταβατικά μέτρα όπως το φυσικό αέριο είναι αναγκαία. Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε, ειδικά για μία χώρα όπως η Ελλάδα, αλλά και αλλού, γιατί χρησιμοποιείται και αλλού. Επομένως, με αυτή τη λογική προωθείται το φυσικό αέριο.

Δεύτερον, σχετικά με την αύξηση της τιμής της ΔΕΗ θα ήθελα να πω ότι όντως μπορεί να έχει αρνητική επίδραση, αλλά, όπως έχει εξηγήσει πολλές φορές ο Υπουργός κ. Χατζηδάκης, οφείλεται στην κατάσταση την οποία παρέλαβε τη ΔΕΗ η σημερινή Κυβέρνηση, στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Κάποια μέτρα ήταν αναγκαία, και δυσάρεστα σε κάποιες περιπτώσεις, μεταξύ αυτών και μία μικρή αύξηση της τιμής.

Ευχαριστώ πολύ.