Τοποθέτηση για τη διαχείριση απορριμμάτων στην ημερίδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Αχαΐας στις 20/04/2013

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η διαφύλαξη του περιβαλλοντικού πλούτου και των φυσικών πόρων, σε συνδυασμό με την ορθολογική διαχείρισή τους και με κύριο άξονα τον αναντικατάστατο ρόλο του Δημόσιου Τομέα, μπορεί να είναι ο βασικότερος παράγοντας για αναπτυξιακά μέτρα και να αποτελεί την ραχοκοκαλιά μιας βιώσιμης ανάπτυξης και το πλαίσιο αναφοράς μιας ανθρωποκεντρικής οικονομίας.

H διαχείριση απορριμμάτων είναι δημόσια υπόθεση. Τα απορρίμματα αποτελούν εν δυνάμει σημαντικό πόρο υλικών και ενέργειας. Η ορθολογική διαχείρισή τους μπορεί να εξασφαλίσει θέσεις εργασίας και σημαντικούς πόρους. Πρόκειται δηλαδή για μια περιουσία.

Το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθείται επί δεκαετίες είχε και έχει σαν κυρίαρχες κατευθύνσεις την υπερκατανάλωση και την υπερπαραγωγή και κατασπατάληση των φυσικών πόρων, με συνέπεια την καταστροφή του περιβάλλοντος. Η οικολογική και οικονομική κρίση όμως συνδέονται και αλληλοτροφοδοτούνται. Οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν στη διαχείριση απορριμμάτων όλα αυτά τα χρόνια, από τις αυτοδύναμες κυβερνήσεις Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ που επικράτησαν στην χώρα μας, ήταν κοντόφθαλμες, χωρίς κανένα μελλοντικό σχεδιασμό. Βασίστηκαν:

1. Στην λειτουργία ανεξέλεγκτων χωματερών (ΧΑΔΑ)

Πολλές από αυτές βρίσκονται ακόμα σε λειτουργία, πράγμα που οδηγεί την χώρα μας σε μια ακόμα καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και την επιβολή υψηλών ημερησίων προστίμων. Επισημαίνουμε ότι τεράστιο πρόβλημα στη χώρα μας δημιουργεί η έλλειψη πολιτικής βούλησης από τις κυβερνήσεις, για αντιμετώπιση της επιμόλυνσης των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) σε πολλές περιοχές, από επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα βιομηχανιών, βιοτεχνιών και νοσηλευτικών μονάδων.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις μιας τέτοιας διαχείρισης είναι τεράστιες. H ταφή απορριμμάτων σε χωματερές ρυπαίνει σημαντικά τα εδάφη, τον υδροφόρο ορίζοντα, ενώ συγχρόνως επιτρέπει την έκλυση τεράστιων ποσοτήτων  αερίων (μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα κλπ) στην ατμόσφαιρα. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή επελαύνει.

2. Η Επιλογή της «έσχατης και πλέον ακατάλληλης λύση για την διαχείριση των απορριμμάτων»

Υπό την πίεση της εκρηκτικής κατάστασης που δημιουργήθηκε με τους ΧΑΔΑ και τις τραγικές παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, η διαχείριση των απορριμμάτων που επιβλήθηκε μέσα από τους νομαρχιακούς και στη συνέχεια Περιφερειακούς Σχεδιασμούς, βασίστηκε στις απαιτήσεις των εργολάβων για την δημιουργία δεκάδων ΧΥΤΑ/Υ, απορρίπτοντας ουσιαστικά τις κατευθύνσεις αλλά και την εμπειρία πολλών χωρών της ΕΕ που κατέδειξε ότι στην κορυφή της ιεραρχίας των τρόπων διαχείρισης απορριμμάτων βρίσκεται η πρόληψη και ακολουθούν η επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και τέλος η διάθεση.

Με αυτές τις πολιτικές φτάσαμε στο επίπεδο να κατασπαταλήσουμε εκατομμύρια κοινοτικών και εθνικών πόρων, να «φυτεύουμε» νέους ΧΥΤΑ/Υ ανεβάζοντας τους τζίρους των εργολάβων  αλλά προκαλώντας τεράστια κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, αφού η λειτουργία ακόμη και αυτών των ΧΥΤΑ πλειστάκις έχει καταγγελθεί για παραβιάσεις των προδιαγραφών.

Αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής είναι ο υποβιβασμός του σχεδιασμού σε κατάλογο έργων προς χρηματοδότηση, ερήμην των πολιτών, χωρίς να επιλέγονται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογικές επιλογές, με αποσπασματική θεώρηση του ζητήματος και απουσία διαδικασιών ελέγχου και αξιολόγησης των οικονομικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων του συστήματος διαχείρισης.

Αυτό που εξυπηρέτησαν τα σχέδια διαχείρισης στερεών αποβλήτων όπως εφαρμόστηκαν ήταν η κατασπατάληση των εγχώριων και κοινοτικών κονδυλίων προς όφελος εργολαβικών επιχειρήσεων, και η δρομολόγηση της εκχώρησης των δημόσιων υποδομών και πόρων σε επιχειρηματικά συμφέροντα. Στήθηκε μια τεραστίων διαστάσεων επιχείρηση κερδοσκοπίας σε βάρος του ελληνικού λαού και του περιβάλλοντος.

Επισημαίνουμε ενδεικτικά μερικές μόνο, κραυγαλέες περιπτώσεις επικίνδυνων χωροθετήσεων ΧΥΤΑ/Υ:

1. ΧΥΤΑ Ζακύνθου– Λαγανάς
2. ΧΥΤΑ Δυτικής Σάμου
3. ΧΥΤΑ Γραμματικού
4. ΧΥΤΑ Λευκίμμης
5. ΧΥΤΑ Μαυρορράχης
6. 6.ΧΥΤΑ ΞΕΡΟΛΑΚΑΣ

 

Διαχρονικά στην ελληνική πραγματικότητα  εφαρμόζεται μια πολιτική που υποβιβάζει τον σχεδιασμό διαχείρισης σε κατάλογο έργων προς χρηματοδότηση, ερήμην των πολιτών, προωθούνται ελλιπώς τεκμηριωμένες τεχνολογικές επιλογές, αποσπασματική θεώρηση και απουσία διαδικασιών ελέγχου και αξιολόγησης.

Τέτοιες είναι οι τεχνολογίες της καύσης, που είναι η πιο διαδεδομένη διεθνώς θερμική μέθοδος έχει  όμως πολλά μειονεκτήματα.

Η καύση είναι ιδιαίτερα ακριβή μέθοδος, (απαιτεί μεγάλο πάγιο κόστος), παράγει τέφρα που είναι επικίνδυνο απόβλητο και απαιτεί ειδικό χειρισμό. Παράγονται επίσης επικίνδυνοι  και με αμφίβολη αποτελεσματικότητα διαχειρίσιμοι αέριοι ρύποι (σωματίδια, οξείδια του αζώτου και του θείου, διοξίνες κλπ).

«Η καύση και η ταφή των απορριμμάτων οδηγεί στην αλλαγή του κλίματος από την απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου» λέει ο Ο.Η.Ε. Αυτές οι μέθοδοι διάθεσης των στερεών αποβλήτων στερούν από την οικονομία πρώτες ύλες και υλικά που μπορεί να επαναχρησιμοποιούνται, να ανακυκλώνονται ή και να μετατρέπονται σε λιπάσματα. Παράλληλα, τροφοδοτούν μια συνεχή κατανάλωση ενέργειας, μια συνεχιζόμενη σπατάλη φυσικών πόρων και με τον τρόπο αυτό ενισχύουν ένα μη βιώσιμο τρόπο παραγωγής, αυξάνοντας και την κατανάλωση. Οι μεταφορές δε των τεράστιων ποσοτήτων σκουπιδιών προς καύση, επιδεινώνουν ακόμα περαιτέρω την κατάσταση, επιβαρύνοντας το περιβάλλον.

Το πολιτικό κατεστημένο, εξαρτημένο από μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, ακολουθεί τυφλά τον δρόμο της ιδιωτικοποίησης και του επιχειρηματικού κέρδους. Επιβεβαιώνονται ο προσανατολισμός και οι δεσμεύσεις της μνημονιακής συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ στις επιταγές της Τρόικας, που δήλωσε προτεραιότητα στη διαχείριση των απορριμμάτων, μαζί με τον τομέα της ενέργειας και των φυσικών πόρων. Η μνημονιακή συγκυβέρνηση με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ και τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου μετατρέπει την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε εργαλείο εφαρμογής αυτής της πολιτικής. Τη μετατρέπει σε εισπρακτικό μηχανισμό στην υπηρεσία των επιχειρηματικών συμφερόντων, που ετοιμάζονται να λεηλατήσουν το δημόσιο πλούτο και τα λαϊκά εισοδήματα και με τη διαχείριση των απορριμμάτων, εκτοξεύοντας στα ύψη τα δημοτικά τέλη.

Είναι ήδη σε εξέλιξη προγράμματα ΣΔΙΤ για τη διαχείριση απορριμμάτων στη Δ. Μακεδονία (υποβλήθηκαν δεσμευτικές προσφορές 28.12.12 και φαίνεται ότι θα είναι η πρώτη ΣΔΙΤ που θα συμβασιοποιηθεί), στην Πελοπόννησο (σε εξέλιξη ο ανταγωνιστικός διάλογος) στις Σέρρες, Ηλεία, Αιτωλοακαρνανία, στην Αχαΐα και βέβαια οι 4 διαγωνισμοί στην Αττική των ΣΔΙΤ, για μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων (ολοκληρώθηκε την Τρίτη 5.2.2013 η Α΄ φάση, με την εκδήλωση ενδιαφέροντος) .

Στο κυβερνητικό σχέδιο για ΣΔΙΤ και με τη μέθοδο του ανταγωνιστικού διαλόγου ρυθμιστής είναι ο επενδυτής και ως προς τη μέθοδο διαχείρισης. Δηλαδή τους όρους τους βάζουν οι επενδυτές. Παραδίδεται στα χέρια των επενδυτών όλο το σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, από την αποκομιδή έως την τελική διάθεση, με την εγγύηση του κράτους για τα λεγόμενα επενδυτικά ρίσκα δηλαδή, ποσότητα απορριμμάτων για την τροφοδοσία των μονάδων, εγγυημένη χρηματοδότηση του κόστους λειτουργίας μέσα από το μηχανισμό των δημοτικών τελών, εγγυημένη διάθεση της ενέργειας και επιδότησης της ως ΑΠΕ και εξασφάλιση των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Και όλα αυτά σε καθεστώς εργασιακού μεσαίωνα για τους εργαζόμενους.

Υπάρχει δε σοβαρό ενδεχόμενο να αμφισβητηθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης. Ειδικότερα η πρόσφατη έκθεση 20 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού συνεδρίου για το 2012, θέτει σε αμφισβήτηση τη χρηματοδότηση υποδομών επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων.

Στον αντίποδα αυτής της πολιτικής,

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έχει καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση διαχείρισης των απορριμμάτων. Μια πρόταση που στηρίζεται στον δημόσιο χαρακτήρα, τον κοινωνικό έλεγχο και την αποκέντρωση των δράσεων σε επίπεδο δήμων ή όμορων δήμων και περιφερειών, βασίζεται στις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας.

Πρώτη προτεραιότητα για μας βέβαια, αποτελεί η μείωση του όγκου των απορριμμάτων, που έχει άμεση σχέση και με το μοντέλο ανάπτυξης (εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η κρίση «φρόντισε» για μείωση του όγκου των απορριμμάτων κατά 18% περίπου).

Το σχέδιο μας διακρίνεται σε τέσσερα επίπεδα:

Επίπεδο κατοικίας-επιχείρησης-υπηρεσίας-δήμου,

Επίπεδο μεγάλων δήμων ή ομάδων δήμων,

Επίπεδο ευρύτερης γεωγραφικής ενότητας ή περιφέρειας, 

Επίπεδο επικίνδυνων αποβλήτων σε διαπεριφερειακό επίπεδο μακριά από τον αστικό ιστό.

Πρόκειται δηλαδή για:

Μια πολιτική, που συνεκτιμά και αξιοποιεί τα ιδιαίτερα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αναγνωρίζει ρόλο και λόγο στις τοπικές κοινωνίες, δημιουργεί προϋποθέσεις ανάπτυξης σε όφελος του κοινωνικού συνόλου, δημιουργεί θέσεις εργασίας και δεν συνεπάγεται πρόσθετα οικονομικά βάρη για τους πολίτες. Μια πρόταση κοινωνικής συμμετοχής, όπου τα οφέλη ανταποδίδονται στην κοινωνία και όχι σε επιχειρηματικά συμφέροντα.

Χαρά Καφαντάρη

Βουλευτής Β Αθήνας ΣΥΡΙΖΑ _ΕΚΜ