Η κλιματική αλλαγή και η αντιμετώπισή της δεν είναι μόνο ευχολόγια, αλλά συγκεκριμένες πολιτικές
03/12/2015 Σχολιάστε
Μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα του 21ου αιώνα είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που προκαλείται από την παγκόσμια υπερθέρμανση. Η επιβεβαίωσή της έρχεται καθημερινά, μέσα από την άνοδο της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και των θαλασσών, την επιδείνωση του φαινομένου της ερημοποίησης περιοχών, την αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων και τη διαρκώς μεγαλύτερη συγκέντρωση αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα, που κάθε τόσο ξεπερνούν τα προηγούμενα όρια. Ολοένα γίνονται πιο επίκαιρες οι φωνές για την αναγκαιότητα να ενταθούν οι προσπάθειες για τη συγκράτηση της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας της γης στους 2ο C.
Κάθε μια από τις τρεις τελευταίες δεκαετίες έχει καταγραφεί σαν θερμότερη από όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, από το 1850 που υπάρχουν αξιόπιστες ενόργανες καταγραφές της θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης. H IPCC1 (διακυβερνητική του ΟΗΕ για το κλίμα) αναφέρει ότι η ανθρώπινη επίδραση στο κλιματικό σύστημα είναι πλέον εμφανής και οι πρόσφατες ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι οι υψηλότερες της Ιστορίας. Αποτέλεσμα αυτού είναι το γεγονός ότι έχει παρατηρηθεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 0,85ο C στη μεταβιομηχανική εποχή, δηλαδή το χρονικό διάστημα από το 1880 μέχρι το 2012. Σύμφωνα μάλιστα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις του ΝΟΟΑ,2 το 2015 θα είναι ίσως το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ!3
Οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί κατά πολύ από την προβιομηχανική εποχή. Περίπου 40% των εκπομπών αυτών έχουν παραμείνει στην ατμόσφαιρα, ενώ περίπου 30% έχουν απορροφηθεί από τους ωκεανούς. Σήμερα πια, μιλάμε για συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα που ξεπερνούν τα 400 ppm,4 σε μηνιαίο επίπεδο, και οξίνιση των ωκεανών κατά 0.1 pH.5 Ακόμα, η ανθρωπογενής επίδραση στο κλιματικό σύστημα έχει επιδράσει και στον παγκόσμιο κύκλο του νερού και συνεισέφερε στην οπισθοχώρηση των παγετώνων που σημειώνεται από τη δεκαετία του 1960. Οι κλιματικές αλλαγές έχουν σοβαρό αντίκτυπο τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στο ανθρώπινο, σε όλες τις ηπείρους και τους ωκεανούς, ιδιαίτερα μάλιστα στα πιο ευάλωτα φυσικά συστήματα.
Το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό. Η συνέχιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα προξενήσει επιπλέον αύξηση της θερμοκρασίας της γης, ενώ θα σημειωθεί αύξηση της σφοδρότητας και της συχνότητας πολλών ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως καύσωνες, ξηρασία ή πλημμύρες, κυκλώνες και δασικές πυρκαγιές. Στους ωκεανούς θα παρατηρηθεί αύξηση της θερμοκρασίας, αύξηση του pH και αύξηση του μέσου επιπέδου της επιφάνειας της θάλασσας. Η κλιματική αλλαγή θα ενισχύσει τους υπάρχοντες κινδύνους και θα δημιουργήσει νέους που θα επηρεάσουν τα φυσικά και τα ανθρώπινα οικοσυστήματα. Οι κίνδυνοι, γενικά, θα είναι μεγαλύτεροι για μη προνομιούχους πληθυσμούς και κοινότητες σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητα από τον βαθμό ανάπτυξης των χωρών τους, γεγονός που επιβεβαιώνει τη σαφή ταξική διάσταση της κλιματικής αλλαγής.
Η κλιματική αλλαγή θα επιφέρει κινδύνους σε όλους τους παραγωγικούς τομείς. Οι επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα και τη θαλάσσια βιοποικιλότητα θα θέσουν σε δοκιμασία τη βιωσιμότητα των ιχθυαποθεμάτων και την παραγωγικότητά τους. Η αγροτική παραγωγή, ιδιαίτερα των κύριων διατροφικών ειδών, σιτάρι, αραβόσιτος και ρύζι, θα γνωρίσει μειωμένες αποδόσεις, που σε συνδυασμό με την αύξηση των διατροφικών αναγκών θα υπονομεύσουν και θα βάλουν σε κίνδυνο τη διατροφική ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, αναμένεται να μειωθεί η ανακύκλωση του ανανεώσιμου νερού, ιδιαίτερα στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές, και η μείωση των υπόγειων υδατικών αποθεμάτων. Για τη Νότια Ευρώπη η μείωση της φυτικής παραγωγής υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει το 27%,6 μείωση που θα είναι μεγαλύτερη αν συνυπολογιστούν οι κίνδυνοι από την αυξημένη ερημοποίηση. H IPCC δίνει περιληπτικά τις προβλέψεις της για τις επιπτώσεις στην ηπειρωτική Ευρώπη:
* Αυξημένους κινδύνους από πλημμύρες σε παράκτιες και παραποτάμιες περιοχές, μεγάλη διάβρωση των παράκτιων περιοχών και άνοδος της στάθμης της θάλασσας.
* Μείωση των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων.
* Αύξηση κινδύνων από καύσωνες και πυρκαγιές.
Για την αντιμετώπιση των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή χρειάζεται μια στρατηγική μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, παράλληλα με στρατηγικές προσαρμογής και μείωσης των επιπτώσεων που προκαλούνται από αυτές. Η στρατηγική αυτή έχει τον χαρακτήρα συλλογικής δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο γιατί οι συγκεντρωμένες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα επιδρούν σε παγκόσμια κλίμακα όσο και γιατί κάθε νέα εκπομπή, απ’ όπου και αν προέρχεται, επηρεάζει εξίσου όλους τους παράγοντες. Η προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές και ο μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής απαιτούν συμπληρωματικές στρατηγικές. Σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μπορεί να μειώσουν τους κινδύνους από τις κλιματικές μεταβολές, αυξάνοντας τις πιθανότητες για επιτυχείς προσαρμογές, να μειώσουν το κόστος και τις προκλήσεις του επιτυχούς μετριασμού των επιπτώσεων και συνεισφέρουν σε ατραπούς βιώσιμης ανάπτυξης.
Όπως βέβαια υποστηρίζει η IPCC, χωρίς επιπλέον, απ’ όσες έχουν αναληφθεί μέχρι σήμερα, προσπάθειες προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων η προσπάθεια αυτή δεν μπορεί να στεφθεί με επιτυχία, γιατί η θέρμανση του πλανήτη μέχρι το τέλος του αιώνα μας θα οδηγήσει σε υψηλή επικινδυνότητα για μη αναστρέψιμες επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Επιπτώσεις που θα επηρεάσουν όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, αλλάζοντας ακόμα και τον τρόπο ζωής και τα καταναλωτικά δεδομένα. Χωρίς την επιπλέον προσπάθεια, το κόστος, ακόμα και το οικονομικό, που θα αντιμετωπίσει όλη η ανθρωπότητα είναι πολύ μεγάλο, όπως απέδειξε η γνωστή έκθεση Στερν.7 Ακόμη και η καθυστέρηση λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής για μια δεκαετία θα αυξήσει το αναγκαίο κόστος αντιμετώπισής της κατά 40%.8
Οι στρατηγικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και μείωσης των επιπτώσεων απ’ αυτήν σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται από τις πολιτικές και τα μέτρα που θα εφαρμοστούν. Η εφαρμογή τους πρέπει να είναι σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή πρέπει να εφαρμοστούν σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Σε εθνικό και τοπικό επίπεδο πρέπει να καταρτιστούν και να εφαρμοστούν τα Εθνικά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή.
Επειδή η κλιματική αλλαγή και η αντιμετώπισή της δεν είναι μόνο ευχολόγια, αλλά συγκεκριμένες πολιτικές, ειδικά για την Ελλάδα αναφέρουμε την αναγκαιότητα για:
* Ενεργειακό σχεδιασμό με αλλαγή ενεργειακού μείγματος και προώθηση των ΑΠΕ, εις βάρος των ορυκτών καυσίμων.
* Ορθολογική και περιβαλλοντικά συμβατή διαχείριση απορριμμάτων.
* Πολιτικές αναδάσωσης και προστασίας του φυσικού πλούτου (κατάργηση αντιδασικών νόμων, έκδοση δασολογίου και δασικών χαρτών).
* Ορθολογικό καθορισμό χρήσεων γης, πόλεις ανθρώπινες, με εφαρμογή βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.
* Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στα κτήρια (πρόσφατα ψηφίσθηκε η ενσωμάτωση της Οδηγίας 2012/27/Ε.Ε. από το ελληνικό Κοινοβούλιο) και στις μεταφορές.
Σε διεθνές επίπεδο, άρχισε στο Παρίσι η νέα Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή, όπου πρέπει να γίνει αποδεκτή η μεγάλη διεθνής συμφωνία, που θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο και θα έχει εφαρμογή από το 2020. Πριν από ένα μήνα, τα Ηνωμένα Έθνη έδωσαν στη δημοσιότητα το προσχέδιο αυτής της συμφωνίας. Το προσχέδιο αυτό έχει ενθαρρυντικά σημεία, αφού συμπεριλαμβάνονται οι προτάσεις και οι δεσμεύσεις μεγάλων ρυπαντών, όπως οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και άλλων μικρότερων υπό ανάπτυξη χωρών. Συνολικά μέχρι στιγμής έχουν κατατεθεί προτάσεις από 146 χώρες, που καλύπτουν το 86% των παγκόσμιων ρύπων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και το 70% των υπό ανάπτυξη χωρών. Παρ’ όλα αυτά παραμένουν και πολλά ανοικτά θέματα, με κύρια τη χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής ή εκείνο της ευθύνης για τις παλιότερες συγκεντρώσεις εκπομπών στην ατμόσφαιρα.
Η COP 21 στο Παρίσι πρέπει να επιτύχει, αφού αποτελεί την ύστατη προσπάθεια της παγκόσμιας κοινότητας για την επίτευξη μιας παγκόσμιας συμφωνίας, νομικά δεσμευτικής και φιλόδοξης, που θα συμπεριλάβει όλους τους ρυπαντές για την σωτηρία, τελικά, της ίδιας της ανθρωπότητας.
* Η Χαρά Καφαντάρη είναι γεωλόγος, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β’ Αθήνας
1 Climate change 2014, Synthesis Report
2 National Oceanic and Atmospheric Administration
3 New York Times
4 WMO, World Meteorological Organization
5 Climate change 2014, Synthesis Report
6 ypaithros.gr
7 Stern: The economics of Climate Change
8 The cost of delaying action to stem climate change: A meta-analysis. CERP’s Policy Portal
Δημοσιεύθηκε στην Αυγή στις 1/12/2015
Χαρά Καφαντάρη 