Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Αττικής 2021

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΑΘΗΝΑΣ / ΑΤΤΙΚΗΣ 2021

Της Μαρίας Παντελιά*

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

1.Τι σημαίνει  «Ρυθμιστικό Σχέδιο»

Τα «Ρυθμιστικά Σχέδια», στηρίζονται στην οικονομική βάση της χώρας και αποτελούν την εφαρμογή της οικονομικής, χωρικής, παραγωγικής  και  κοινωνικής πολιτικής στην ανάπτυξη μιας πόλης – περιοχής.

Πρέπει να αποτελούν συνέχεια  και εφαρμογή του  Γενικού Χωροταξικού Σχεδιασμού.

Είναι κατά κύριο λόγο πολιτικά εργαλεία και λιγότερο τεχνοκρατικά.

Τα σύγχρονα ρυθμιστικά σχέδια και γενικότερα ο καθολικός χωρικός σχεδιασμός των αστικών κέντρων, εμφανίστηκαν στον 20ο αιώνα.

Βέβαια, από μόνα τους τα ρυθμιστικά σχέδια, που είναι πάντα κυρίως ένα σύνολο κατευθύνσεων, δεν εξασφαλίζουν την εφικτότητα εφαρμογής.

Η εφαρμογή τους επιτυγχάνεται  από (α) τη διαμόρφωση  του καταλλήλου θεσμικού πλαισίου υλοποίησης και (β) την ύπαρξη καταλλήλων μελετών όλων των υποδεέστερων του ρυθμιστικού σχεδίου επιπέδων (ρυμοτομικό σχέδιο, θεσμοθετημένα εργαλεία πολεοδομικά, οικονομικά κίνητρα,  κλπ κλπ)

Κυρίως στην Ευρώπη  και στα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα η ταχεία μεταπολεμική ανοικοδόμηση κάποια στιγμή άρχισε να ολοκληρώνεται ή έστω να επιβραδύνεται με την κάλυψη των σημαντικότερων αναγκών. Το ίδιο και οι μεγάλες επεκτάσεις που ανασχέθηκαν λόγω των διαδοχικών ενεργειακών κρίσεων από τη δεκαετία του ’70, αλλά και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης επιστημόνων, και σε ένα βαθμό πολιτικών και πληθυσμού.

Έτσι, ενισχύθηκε διεθνώς τα τελευταία τριάντα χρόνια η τάση προς τη συνεκτική πόλη (compact city), σε αντίθεση προς την αστική διάχυση στον περιαστικό χώρο, έννοια που υπάρχει στο προτεινόμενο Ρυθμιστικό αλλά που δυστυχώς ακόμα ταλαιπωρεί την ελληνική πόλη και είναι συζητήσιμο πόσο μπορεί να επιτευχθεί.

2. Η ιστορία των  «Σχεδίων» και των Ρυθμιστικών της   Αθήνας

Πιθανόν είναι χρήσιμη για την κατανόηση, του προτεινόμενου Ρυθμιστικού, μια αναδρομή (όχι σε βάθος σ΄αυτή τη φάση) της ιστορίας των μέχρι «Σχεδίων» και των Ρυθμιστικών της Αθήνας.  

Στην Ελλάδα, όλα τα Ρυθμιστικά Σχέδια ή τα  «Σχέδια Πόλης», που εκπονήθηκαν μέχρι το 1980, από την Επιτροπή Καλλιγά του 1924 μέχρι του Μάνου το 1980*, ήταν προορισμένα να παραμείνουν «ασκήσεις επί χάρτου».

Η αιτία  δεν ήταν η ανικανότητα των πολεοδόμων αλλά το ότι εκπονούσαν σχέδια εκτός της οικονομικής και παραγωγικής βάσης. Ρυθμιστικά Σχέδια εκπονήθηκαν κατά συρροήν στο διάστημα 1960-1967 σχεδόν για όλες τις μεγάλες ελληνικές πόλεις, και βέβαια όλα παρέμειναν επίσης στο συρτάρι.

Το χαρακτηριστικό όλων αυτών των σχεδίων είναι ότι χρησιμοποιήθηκαν πρότυπα και επίπεδα ευρωπαϊκά παραγνωρίζοντας την ελληνική πραγματικότητα. Υπάρχει  μια ουσιώδης διαφορά Ελλάδας από Ευρώπη: Η ισχύς και η θέση στην οικονομία, του αστικού εδάφους,  είναι πολύ διαφορετική στην Ελλάδα από τη Ευρώπη, με βασικό και κύριο αποτέλεσμα στην Ευρώπη τα σχέδια όχι μόνο να είναι άνετα και σε σωστές σχέσεις ελευθέρων χώρων με τους οικοδομημένους αλλά και να εφαρμόζονται.

Στην Ελλάδα για παράδειγμα, όλη η γη θεωρείται «εν δυνάμει πολεοδομήσιμη γη», τόσο από το μικρό όσο και από το μεσαίο κεφάλαιο, το μεγάλο κεφάλαιο, στην ευρώπη αντίθετα ισχύουν κανόνες για την πολεοδομήσιμη γη.

Στην Ελλάδα η πολεοδομία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄80, ακολούθησε κυρίως το δρόμο που άνοιγαν η αντιπαροχή  και τα αυθαίρετα.

Η ελληνική πολεοδομιακή πρακτική έμεινε δέσμια απ΄τη μια μεριά ενός θεσμικού πλαισίου που απεδέχετο την παντοκρατορία του τρίπτυχου:

(α) ρυμοτομικά σχέδια,

(β) ΓΟΚ, (Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός)

(γ) όροι δόμησης και

από την άλλη μεριά τις αυθαιρεσίες.

Τα ρυμοτομικά σχέδια τροποποιούντο και αναθεωρούνται προς το χειρότερο με πιέσεις των ιδιοκτητών. Το ίδιο και οι όροι δόμησης. Παράδειγμα τρανταχτό  οι διαδοχικές αυξήσεις των υψών (άρα εμμέσως και των συντελεστών δόμησης) που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις. Ο αναγκαστικός νόμος 395/1969 κατά την εποχή της δικτατορίας, αύξησε τα ύψη σ΄όλη την Ελλάδα και από την άλλη εισήγαγε τους ουρανοξύστες «επιχορηγώντας» τους και με προσαύξηση του συντελεστή δόμησης.

Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά τα κυριώτερα « Σχέδια πόλης» ή Ρυμθιστικά , μέχρι το ’80:

• Το πρώτο νομοθετικά κατοχυρωμένο Σχέδιο Πόλης των Αθηνών, που τροποποιημένο από τον Klenze  αποτέλεσε την βάση για τα επόμενα σχέδια, ήταν το  1837 από τους  Κλεάνθη-Schaubert που σχεδιάζουν γύρω από την παλιά πόλη την νέα επέκταση.
• Το σχέδιο της Επιτροπής Καλλιγά, 1924   Ο Βενιζελικός εκσυγχρονισμός στα τελευταία του βήματα, μετά από αυτό την πολεοδομία την πήραν στα χέρια τους οι επιχειρηματίες της αστικής γης (νόμος περί οριζοντίου ιδιοκτησίας και ΓΟΚ του 1929). Το σχέδιο καταργήθηκε από την δικτατορία του Πάγκαλου έπειτα από κινητοποιήσεις μικροϊδιοκτητών που θιγόταν από την επέκταση της Γ.Σεπτεμβρίου.
• Σχέδιο για την Αθήνα του Κ.Μπίρη, 1945   Ο Κώστας Μπίρης, ως Διευθυντής της Πολεοδομικής Υπηρεσίας του Δήμου, ασχολήθηκε κατ’ αρχήν με το κέντρο των Αθηνών
• Σχέδιο Υφυπουργείου Ανοικοδομήσεως, Κ.Δοξιάδης 1947. Από τα πρώτα μεταπολεμικά σχέδια ολικής θεώρησης του Λεκανοπεδίου, πολλές από τις προτάσεις του εφαρμόστηκαν μετά 40 έτη (Αττική οδός κ.α)
• ΡΣΑ Δοξιάδη 1960 , Η πρωτεύουσά μας και το μέλλον της, Αθήναι 1960. Η επάνοδος του Δοξιάδη στα ελληνικά πράγματα με το σχέδιο για την μεταφορά του κέντρου στο Τατόϊ, αλλά και προτάσεων που εφαρμόστηκαν 40 έτη αργότερα και που είχαν διατυπωθεί από το 1947 από τον ίδιο, όπως η Αττική οδός (τότε «λεωφόρος ΝΑΤΟ» επειδή είχε προταθεί από το ΝΑΤΟ για στρατιωτικούς σκοπούς), η περιφερειακή Υμηττού κ.α
• Σχέδιο Smith 1964. Ερευνα και μελέτη κυκλοφορίας Λεκανοπεδίου Αθηνών.  Κλασική αντιμετώπιση στο οδικό δίκτυο αλλά τα υπόλοιπα ρυθμίζονται με βάση την κίνηση και εξυπηρέτηση των ΙΧ
• Σχέδιο Δοξιάδη  1976, Χωροταξικό Σχέδιο και Πρόγραμμα  Περιοχής Πρωτευούσης. Η τελευταία πρόταση Δοξιάδη για την Αθήνα

Συμπερασματικά ο γενικός πολεοδομικός σχεδιασμός και γενικότερα η ορθολογική οργάνωση του χώρου ήταν «άπιαστο όνειρο», όχι μόνο στη πράξη αλλά και στους θεσμούς. Μόνο από το 1979 με τον Ν. 947/79, τον οποίο διαδέχθηκαν οι Ν. 1337/1983 και 2508/1997 έγιναν  σημαντικά βήματα κατ΄αρχήν ως προς τους θεσμούς.

Το 1979 δημοσιεύεται ο Νόμος 947/79 του Στέφανου Μάνου,  ο οποίος για πρώτη φορά στην Ελλάδα προσπαθεί να αντλήσει πόρους για την εφαρμογή του Ρυθμιστικού Σχεδίου από την ίδια την εφαρμογή του, και αμέσως μετά δημοσιεύεται για πρώτη φορά σε ΦΕΚ («Αθήνα 2000», ΦΕΚ 341Β/2.4.1980)  το σχέδιο «Αθήνα 2000» . Όμως  δεν θεμελιώνεται καμία νομική κατοχύρωσή του με κανέναν τρόπο, και η δημοσίευσή του σε ΦΕΚ δεν του προσδίδει καμία απολύτως νομική υπόσταση.

Αμέσως μετά την κυβερνητική αλλαγή του 1981 δημοσιεύεται ο Νόμος 1337/83  του Αντώνη Τρίτση,  με τις ίδιες αλλά βελτιωμένες κατευθύνσεις του Νόμου 947/79. Αυτοί οι δύο νόμοι, εισάγουν την έννοια της δικαιότερης κατανομής του δημιουργούμενου κέρδους από την υπερτίμηση της αστικής γης που προκύπτει από την ένταξή της στο Σχέδιο Πόλης.

Τέλος, το 1985 δημοσιεύεται ο Ν 1515/85* (Αντώνης Τρίτσης) για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών.  Ουσιαστικά είναι το πρώτο Ρυθμιστικό Σχέδιο, πολεοδομικά οργανωμένο και ερευνημένο, αλλά και νομικά κατοχυρωμένο. Είναι σχέδιο που «έχει άποψη», με την οποία μπορεί κανείς να μην συμφωνεί εν όλω ή εν μέρει, όμως έχει συνέπεια.

Τόσο η οικονομική βάση των νέων σχεδίων, η οποία είχε νομικά θωρακιστεί με τους Νόμους 947/79 και 1337/83, όσο και η έκδοση και άλλων νομοθετημάτων τα οποία κατοχύρωναν αυτές τις οικονομικές διαδικασίες (Πράξεις Εφαρμογής, είσπραξη εισφορών σε γη ή σε χρήμα κλπ), όσο και η δημοσίευση σε νόμο του Ρυθμιστικού Σχεδίου (Νόμος 1515/85) κατέστησαν δυνατή για πρώτη φορά την στοιχειώδη εφαρμογή του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας αλλά και άλλων πόλεων (η Θεσσαλονίκη απέκτησε επίσης δικό της αντίστοιχο Νόμο για το ΡΣ της ενώ οι άλλες πόλεις με την «Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση»).

Έτσι, θεσμοθετήθηκε και έγινε εφαρμόσιμος ο πολεοδομικός σχεδιασμός των ΡΣ στην Ελλάδα μετά το 1980.

Από δώ και πέρα όμως τα προβλήματα αλλάζουν και οι μεταβολές στην οικονομική δομή της Αθήνας, εκφράζονται πλέον με νόμους επί του Ρυθμιστικού της Σχεδίου, με πρώτη και σημαντικότερη η οποία σήμανε και την έναρξη μιας νέας εποχής, την αναθεώρηση του Νόμου 1515/85 από τον Νόμο 2052/1992 «Μέτρα για την αντιμετώπιση του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις».

 Στην «μετά Τρίτση» εποχή, εκδίδονται σειρά νόμων, περισσότερο ή λιγότερο σχεδιαστικοί ή διοικητικοί  για όλη την Ελλάδα, όπως ο Νόμος 2508/1997 για την «βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη…και άλλες διατάξεις» όπου καθορίζονται διάφορες έννοιες όπως ΓΠΣ, ΣΧΟΑΠ, Ανοικτές Πόλεις κ.α. άλλες από τις οποίες εφαρμόζονται με μερική εφαρμογή όπως το ΓΠΣ, ενώ άλλες έμειναν στα χαρτιά όπως τα περί ανοικτών κ.α. πόλεων, περί ευρύτερου χώρου στις πόλεις κ.α.

Η επόμενη φάση παρέμβασης στο πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας έγινε χωρίς έκδοση νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου. Με το πρόσχημα της «εθνικής σημασίας» των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, με την επίκληση του «εθνικού» θέματος της Ολυμπιάδας, ψήφισαν τον λεγόμενο «νόμο σκούπα» όπου μπορούσαν να παρέμβουν στον χώρο του Λεκανοπεδίου με τρόπο και σε περιοχές που δεν θα τολμούσαν ούτε να το σκεφθούν πριν την Ολυμπιάδα. Η λαίλαπα της Ολυμπιάδας, μας άφησε, πέρα από το μεγάλο  δημόσιο χρέος, τεράστιες κτιριακές παρεμβάσεις που αμέσως πέρασαν στο ιδιωτικό μεγάλο κεφάλαιο : το  «the Athens Mall» στον σταθμό «Νερατζιώτισσα» των ΗΣΑΠ και του προαστιακού, το Κέντρο Τύπου στην Λ. Κηφισίας (CBS κ.α.) που έγινε δεύτερο Mall του ίδιου επιχειρηματία, η παραλία του Αγίου Κοσμά που μετατράπηκε σε γιγάντιο χώρο ελλιμενισμού τουριστικών ή ιδιωτικών σκαφών, η παραλία του Φαληρικού Δέλτα, και όλες οι «ολυμπιακές εγκαταστάσεις» που είναι σήμερα εκμεταλλεύσιμες.

Παράλληλα νομιμοποίησαν και παλαιότερες παράνομες (χωροταξικά) επεμβάσεις όπως το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το Μέγαρο Μουσικής, με Νόμο ο οποίος καθιστούσε την Βουλή κοινό πολεοδομικό Γραφείο.

Στον «σχεδιασμό» υπεισέρχεται ευκαιριακά και η Αττικό Μετρό ΑΕ η οποία για να λάβει από την ΕΕ δάνειο για επεκτάσεις του Μετρό, εκπόνησε μόνη της «ρυθμιστικό σχέδιο» επάνω στο οποίο στήριξε την Μελέτη Ανάπτυξης Μετρό (την γνωστή ΜΑΜ, κατά τα άλλα με αρκετή τεκμηρίωση)

Πρέπει να σημειωθεί ότι την τελευταία δεκαετία εμφανίστηκε και ένας ακόμη Νόμος που ουσιαστικά ασκεί παρέμβαση στον χώρο, ο Νόμος για τις Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), στην συνέχεια των «συμβάσεων παραχώρησης» της δεκαετίας του ’90 με βάση τις οποίες κατασκευάστηκαν η Αττική Οδός και ο Προαστιακός, η Περιφερειακή Υμηττού, κ.α.

Τέλος εδώ πρέπει να τονιστεί η θετική συμβολή του Συμβουλίου Επικρατείας. Το ΣτΕ στηρίχτηκε στον Ν1515/85 και σε σειρά άλλων νομοθετημάτων και τελικά επέβαλε τις δικές του απόψεις δημιουργώντας Νομολογία περί ποιότητας ζωής και πολεοδομικών παρεμβάσεων διασώζοντας στο μέτρο του δυνατού μεγάλο μέρος του αστικού και του φυσικού περιβάλλοντος.

ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΘΗΝΑΣ

Οι πρώτες ενδεικτικές επισημάνσεις

Τις γενικές κατευθύνσεις και στρατηγικές που θα εφαρμοστούν στην Αττική τα επόμενα 10 χρόνια στους τομείς των μεταφορών, του τουρισμού, της πολεοδόμησης, της βιομηχανίας, του εμπορίου, των υπηρεσιών, της ενέργειας, του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, περιλαμβάνει το αναθεωρημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας, το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την 1η Νοέμβρη.

Η πολιτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια, η σκληρή νεοφιλελεύθερη πολιτική, δεν θα μπορούσε να μην εκφραστεί και στην πρόταση της αναθεώρησης του Ρυθμιστικού της Αθήνας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ως πρώτος στρατηγικός στόχος του Ρυθμιστικού είναι η

«Οικονομική ανάπτυξη, ισόρροπη, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας, προώθηση της καινοτομίας, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας», στόχος που δεν έχει σχέση έχει ούτε με την αποκέντρωση της Αθήνας ούτε με την προστασία του περιβάλλοντος  και της κλιματικής αλλαγής.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι ο σχεδιασμός που προτείνεται, ωθεί σε επιλογές που

1. Είναι συγκεντρωτικές και όχι αποκεντρωτικές για την Αθήνα και το Λεκανοπέδιο. Στο πλαίσιο του διαμετακομιστικού ρόλου της Αττικής διογκώνεται ο τομέας του Χονδρικού Εμπορίου και της Μεταποίησης. Προωθείται στις κεντρικές περιοχές, εκτός κέντρου αλλά και σε περιοχές ανενεργών χρήσεων και ζώνες επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, η χωροθέτηση μεγάλων εμπορικών κέντρων – βλέπε Malls, αλλά λιανικό εμπόριο. Επιτρέπονται, επίσης, όλες οι μορφές μεταποίησης, σχεδόν στο σύνολο της περιφέρειας, με έμφαση στην περαιτέρω ανάπτυξη των ήδη διαμορφωμένων βιομηχανικών περιοχών.

Για παράδειγμα προβλέπει

-για την μεταποίηση«τη κατά το δυνατόν άμεση πολεοδόμηση των άτυπων αναπτύξεων, θεσμοθετημένων με απλή οριοθέτηση και δόμηση με όρους εκτός σχεδίου, για λόγους λειτουργικής και περιβαλλοντικής εξυγίανσης».

–επέκταση περιοχών ΒΙΠΑ – ΒΙΟΠΑ για λόγους εξυγίανσης και τον καθορισμό νέων των οποίων η πολεοδόμηση  θα γίνει με ΠΔ.

– νέες Ζώνες Χονδρεμπορίου– Αποθηκών μικρής κλίμακας, μέσα στον αστικό ιστό, για την εσωτερική τοπική εξυπηρέτηση της πόλης

– Εμπορευματικά Πάρκα μεσαίας κλίμακας, για την εγκατάσταση εμπορικών αποθηκών και επιχειρήσεων υπηρεσιών εφοδιαστικής διαχείρισης, που λειτουργούν κυρίως ως κέντρα διανομής για την τροφοδοσία της Μητρόπολης που χωροθετούνται στους βασικούς αναπτυξιακούς άξονες της Περιφέρειας, σε θέσεις με άμεση πρόσβαση στο βασικό δίκτυο μεταφορών.

-Εμπορευματικά Πάρκα μεγάλης κλίμακας Χωροθετούνται στις πύλες εισόδου της Περιφέρειας, κοντά στους κόμβους συνδυασμένων μεταφορών: στην από βορρά είσοδο του ΠΑΘΕ (όρια νομού Βοιωτίας – Αυλώνα), στη δυτική είσοδο του ΠΑΘΕ (Μέγαρα – Ασπρόπυργος και Μαγούλα), στο λιμάνι του Πειραιά (εφόσον υπάρχει κατάλληλος χώρος), και στην περιοχή του Διεθνή Αερολιμένα (κυρίως για τις υπηρεσίες εμπορευματικών αερομεταφορών) κλπ, κλπ, κλπ

2. Δεν συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και τη βελτίωση του περιβάλλοντος, όταντο Ρυθμιστικό «φορτώνει» με χρήσεις περιοχές και Πάρκα που θα έδιναν ανάσα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας.  Συγκεκριμένα :

–για τον ΕΛΑΙΩΝΑ – την καρδιά της Αθήνας, που τα κινήματα πόλης παλεύουν για τη μετατροπή του σε περιοχή πράσινου, προβλέπει την κατάργηση του ισχύοντος ΠΔ και του φορέα διαχείρησης, και τη θεσμοθέτηση νέων όπου θα επιτρέπεται η  συγκέντρωση όλων των βασικών μητροπολιτικών λειτουργιών και υποδομών (το Νέο Κεντρικό Σταθμό των ΚΤΕΛ και το Νέο Συγκοινωνιακό Κέντρο, αμαξοστάσια Μετρό, Τρόλλεϋ και Λεωφορείων, τη Κεντρική Αγορά Αθηνών, το Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων), η  διατήρηση και η ενίσχυση της μεταποιητικής δραστηριότητας και άλλα που θα φορτώσουν ακόμα περισσότερο την περιοχή αλλά  και την Αθήνα γενικώτερα.

– για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού προβλέπονται χρήσεις χρήσεις αθλητισμού, αναψυχής, πολιτισμού, και με κοινωνικές εξυπηρετήσεις, σε συνδυασμό με αστική ανάπτυξη μικτών χρήσεων υπηρεσιών, επιχειρηματικού κέντρου, κέντρου έρευνας και εκπαίδευσης, τουρισμού και κατοικίας σε περιορισμένη έκταση (…και πως θα επενδυθούν προσοδοφόρα τα κεφάλαια του Κατάρ, αμα είναι σε περιορισμένη έκατση;;;;)

– για το Μητροπολιτικό Πάρκο Φαληρικού Ορμου προβλέπει στο διαμορφωμένο χώρο μεταξύ Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας έως και το Φαληρικό Δέλτα, σε συνδυασμό με το χώρο του παλαιού Ιπποδρόμου, προωθείται ολοκληρωμένος σχεδιασμός λειτουργιών μητροπολιτικού επιπέδου ενταγμένων σε ενιαίο σύνολο κοινόχρηστων χώρων πρασίνου. Στις προβλεπόμενες χρήσεις περιλαμβάνονται χρήσεις πολιτισμού, εκπαίδευσης, αθλητισμού και αναψυχής. Βασική κατεύθυνση του σχεδιασμού είναι η ολοκλήρωση του ανοίγματος της πόλης προς το Θαλάσσιο μέτωπο.

Το θαλάσσιο μέτωπο από το Φαληρικό Όρμο έως το Ελληνικό χαρακτηρίζεται «Αναπτυξιακός Πόλος».  

(σημ. Οι Αναπτυξιακοί Πόλοι – κατά το Ρυθμιστικό- έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, εναλλακτικά ή σωρευτικά:

• Συγκεντρώνουν σημαντικό δυναμικό επιχειρηματικών δραστηριοτήτων δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα και, κατά περίπτωση, σημαντικό πολιτιστικό δυναμικό, επιτελικές και διοικητικές λειτουργίες ή και λειτουργίες αναψυχής και τουρισμού.
• Παρουσιάζουν σημαντικό αριθμό αναδυόμενων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
• Έχουν κομβική θέση στο δίκτυο μεταφορών. 
• Συγκεντρώνουν φθίνουσες παραγωγικές δραστηριότητες με σημαντικό και, κατά περίπτωση, αρχιτεκτονικά αξιόλογο κτιριακό απόθεμα που εγκαταλείπεται, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως αναπτυξιακή ευκαιρία για την εγκατάσταση νέων χρήσεων). Άρα είναι φανερό για τι παραπέρα προορίζεται το Μητροπολιτικό Πάρκο του Φαληρικού ΄Ορμου.

-Τέλος το κεφάλαιο που αναφέρεται στην «προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» είναι ένα γενικόλογο ευχολόγιο, που προβλέπει επιπλέον  την θεσμοθέτηση 2 φρείς διαχείρησης (για τις προστατευόμενες περιοχές/ βιότοπους και για τα μητροπολιτικά πάρκα / αστικό πράσινο).

3. Ενισχύουν τη συμμετοχή των ιδιωτών  (πχ για τη χωροθέτηση Αναπτυξιακών Πόλων επιτρέπει «συνοπτικές διαδικασίες» και «μεγαλύτερη ευελιξία» στη συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), ενώ προβλέπεται από τώρα η «κατ’ εξαίρεση επέκταση θεσμοθετημένων επιχειρηματικών υποδοχέων» για την εγκατάσταση μεγάλων μονάδων. Προβλέπεται σχεδόν σ΄όλες τις αναπτύξεις  η σύμπραξη Δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ)

4. Ανοίγουν το δρόμο για μεγάλες   εκμεταλλεύσεις στο Κέντρο της Αθήνας, με «την ανακύκλωση της ήδη πολεοδομημένης γης»,

Προτείνεται, η ανακύκλωση ήδη πολεοδομημένης γης και με επανάχρηση κτιρίων και αναπλάσεις, προς όφελος των  μεγάλων κατασκευαστικών και οικονομικών ομίλων, που ήδη στο κέντρο της Αθήνας συγκεντρώνουν τέτοια παλιά κτίρια αγοράζοντάς τα στο ελάχιστο της τιμής, αφού πρώτα φρόντισαν να υποβαθμίσουν το Κέντρο και να διώξουν ουσιαστικά τους κατοίκους. Η όλη αυτή μάλιστα επιχείρηση θα γίνει και με οικονομικά κίνητρα σαν αυτά που ήδη έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση για την περιοχή «Γεράνι» (περιοχή πλατείας Θεάτρου και γύρω δρόμων).

5. Προαναγγέλει νέα χαράτσια(πρόσθετες εισφορές σε χρήμα), αναφέροντας ότι  «Ενθαρρύνεται επίσης η μετατροπή των περιοχών που έχουν πολεοδομηθεί ως Δεύτερη Κατοικία σε Πρώτη, με τη συμπληρωματική κάλυψη των υποχρεώσεων σε εισφορά σε χρήμα, διαδικασία που προωθείται με ευθύνη των Δήμων» ή σε άλλο σημείο

«Στη δικαιότερη κατανομή της υπεραξίας γης που προκύπτει από την αστική ανάπτυξη, με τη «παρακράτηση» μέρους αυτής από το δημόσιο και την αναδιανομή της σε έργα περιβαλλοντικής και πολεοδομικής αναβάθμισης, των οποίων η αναγκαιότητα προκύπτει ως συνέπεια από την αστική ανάπτυξη». ή

«Ενσωμάτωση στο κόστος της εκτός σχεδίου οικοδόμησης της επιβάρυνσης που επιφέρει σε αστικές υποδομές και περιβάλλον, μέσω θέσπισης αντισταθμιστικών οφελών και ενίσχυσης του Πράσινου Ταμείου».

6. Δεν απαγορεύει την εκτός σχεδίου δόμηση παρά την διαπίστωση ότι

«η πολεοδομημένη και θεσμοθετημένη προς πολεοδόμηση γη θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες σχεδόν διπλάσιου πληθυσμού» και παρά τον στόχο:

«Δραστικός περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης μέσω της σταδιακής κατάργησης των παρεκκλίσεων, τόσο σε διάσπαρτες χωροθετήσεις κατοικίας και παραγωγικών χρήσεων, όσο και σε οριοθετημένους υποδοχείς».

 Αντίθετα στις κατευθύνσεις διαβάζουμε

«Η Χωρική Υποενότητα Μεσογείων επηρεάζεται από τις δραστηριότητες του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών και αποτελεί υποδοχέα νέων οικονομικών δραστηριοτήτων…….. Περιλαμβάνει επίσης σημαντικές διαπεριφερειακές λειτουργίες, ενώ δέχεται σημαντικές πιέσεις αστικοποίησης εντός και εκτός των υφιστάμενων οικιστικών συγκεντρώσεων. Η πολεοδομική τους οργάνωση αποτελεί άμεση προτεραιότητα, παράλληλα με την προστασία του περιαστικού χώρου».

«Η Χωρική Υποενότητα Λαυρεωτικής αποτελεί φυσικό απόθεμα, με πολιτιστική ακτινοβολία, καθώς και περιοχή τουριστικού προορισμού…………….. Ταυτόχρονα, η Υποενότητα συνιστά υποδοχέα δραστηριοτήτων πρώτης και δεύτερης κατοικίας, η πολεοδομική οργάνωση των οποίων αποτελεί άμεση προτεραιότητα»

«Η Χωρική Υποενότητα Βόρειας Αττικής………….. Οι πιέσεις αστικοποίησης προσανατολίζονται  στις  υφιστάμενες  οικιστικές  συγκεντρώσεις πρώτης και παραθεριστικής κατοικίας, η πολεοδομική οργάνωση των οποίων αποτελεί άμεση προτεραιότητα»

 

7. Τέλος υπάρχει ένα περίεργο σημείο στο κεφάλαιο για την «Ενίσχυση του ρόλου των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων και των διαδικασιών  Συμμετοχικού Σχεδιασμού». Εκεί  προβλέπεται ότι υπάρχει δυνατότητα  «αμεσότερης εφαρμογής τους στις εντός σχεδίου και, τέλος, την καθιέρωση ειδικών διατάξεων για τις κρίσιμες περιοχές προς πολεοδόμηση, κατά το μεταβατικό διάστημα μέχρι την έγκριση της Πολεοδομικής Μελέτης Επέκτασης», δηλ. παρακάμπτεται στις κρίσιμες περιοχές ο συνολικός σχεδιασμός;;;;

Υπάρχουν πολλά κεφάλαια και τομείς που δεν περιέλαβε αυτό το σημείωμα και που είναι αναγκαίο να σχολιαστούν, άμεσα.

Το κύριο κατά την άποψή μου είναι ότι η πρόταση για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής 2021 κινείται μέσα στα πλαίσια του Μεσοπρόθεσμου και του εφαρμοστικού νόμου, (προτείνει κατευθύνσεις για την  απλοποίηση ή  κατάργηση αδειοδοτήσεων και μελετών,  fast track διαδικασίες, το  ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας την ενίσχυση του ιδωτικού τομέα, την υπερσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων, χρήσεων και πόρων στην Αττική αγνοώντας την ισόροπη ανάπτυξη κλπ.) και σαν τέτοιο θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, άσχετα αν έχει και σημεία θετικής κατεύθυνσης (που έχει).

Τέλος νομίζω ότι στην τοποθέτησή μας  μας θα πρέπει να υπάρχουν εκτός από τις  δικές μας προτάσεις και στοιχεία που τις τεκμηριώνουν.

*Η Μαρία Παντελιά ήταν πολεοδόμος – χωροτάκτης